Miłosny trójkąt

Spotkanie z „Dysonansem” Ewy Stachniak było zupełnie przypadkowe, a jednak okazało się jednym z najprzyjemniejszych spotkań ze słowem pisanym, jakie mi się ostatnio przydarzyły. Czytałam się jak wtedy, gdy byłam nastolatką, z wypiekami na twarzy, przez całą noc przy malutkiej lampce. Po przeczytaniu powieści byłam zdziwiona. Jak to się mogło stać, że nie natknęłam się na nią wcześniej?

Ewa Stachniak jest pisarką polskiego pochodzenia, urodziła się we Wrocławiu, a w roku 1981 wyjechała z Polski i mieszka obecnie w Kanadzie. W 2000 roku jej powieść „Konieczne kłamstwa” (Necessary Lies) została tam uznana za najlepszy debiut. Później powstał „Ogród Afrodyty”, zainspirowany historią życia Zofii Potockiej, teściowej Delfiny Potockiej - wielkiej miłości Zygmunta Krasińskiego i bohaterki trzeciej powieści, o której chciałabym tutaj opowiedzieć.

W „Dysonansie” bohaterów jest troje. Zygmunt Krasiński, poeta, zwany trzecim wieszczem oraz dwie najważniejsze kobiety w jego życiu, żona, Eliza z Branickich Krasińska, i ta trzecia, ukochana poety, Delfina Potocka. Autorka opowiedziała o miłości romantycznej widzianej jak gdyby „od kuchni”. Nie ma tu idealizacji, natomiast jest próba zrozumienia, jak naprawdę mógł wyglądać ten trójkąt.

Franz Winterhalter

Eliza z Branickich Krasińska z dziećmi

Epoka, w której rozgrywa się akcja powieści, zobowiązuje, więc oczywiście była niespełniona, romantyczna miłość, co absolutnie nie przeszkodziło poecie w poślubieniu Elizy dla jej majątku i pozycji społecznej.

Ewa Stachniak zaczyna swoją opowieść w momencie, kiedy Zygmunt spotyka Delfinę. Obserwujemy wybuch wielkiej miłości i namiętności, prawdziwe romantyczne szaleństwo, uwieńczone... ślubem z Elizą. Jesteśmy wciągnięci w głąb duszy bohaterów, poznajemy ich lęki i pragnienia. Nic nie jest jednoznaczne, oczywiste, łatwe do ocenienia.

Znałam historię miłości Krasińskiego do Delfiny z lektury jego listów do niej i przyznam szczerze, nie przepadałam za nią. Wydawała mi się mało sympatyczna i nie przekonywało mnie to, że była ulubioną uczennicą Szopena, że uważano ją za jedną z najpiękniejszych kobiet epoki, że pięknie śpiewała i uwielbiali ją mężczyźni. Dla mnie była przyczyną nieszczęścia Elizy, porzuconej, odtrąconej, a jednak z godnością wypełniającej swą rolę żony i matki. „Dysonans” przywrócił równowagę w tym trójkącie. Dowiedziałam się o nieudanym małżeństwie Delfiny z Mieczysławem Potockim, despotą uciekającym się do przemocy, o śmierci ukochanej malutkiej córeczki, o trwającym całe lata rozwodzie i wcale nie takim cudownym romansie z Krasińskim. Musiała patrzeć na Elizę, której była ciotką, rodzącą kolejne dzieci, mającą status żony, do której Zygmunt zawsze wracał. Eliza z kolei doskonale wiedziała o wielkiej miłości męża, jeszcze zanim zdecydowała się na małżeństwo z nim. Miała może nadzieję na odmianę jego serca, ale tak się nie stało. Próbowała znaleźć dla siebie miejsce w tej sytuacji, zrozumieć, a z czasem ją ignorować. Nie udało się. Wystarczyła jedna wspólnie spędzona zima - pomysł Zygmunta, aby spróbowała porozumieć się z Delfiną i stała się jej przyjaciółką. Widok ukochanego mężczyzny zapatrzonego w inną kobietę był nie do zniesienia. Rzeczywistość w końcu okazała się niemożliwa do zaakceptowania. Nie można było udawać, że nic się nie stało i nadal przymykać oczy na zdradę. Eliza znalazła swój sposób na życie, zajęła się wychowaniem dzieci i zarządzaniem majątkiem. A kiedy Krasiński zmarł, została żoną jego kuzyna i było to małżeństwo szczęśliwe. Bardzo wymowny jest fakt, że kazała się pochować obok drugiego męża. W ten sposób ostatecznie zerwała wszystkie więzy łączące ją z Zygmuntem.

Moritz Michael Daffinger

Delfina z Komarów Potocka

Takie są fakty, a wokół nich Ewa Stachniak snuje swoją fascynującą opowieść o emocjach bohaterów. Co mogli czuć i myśleć? Jacy byli, jako ludzie z krwi i kości? Kim naprawdę byli? Zwłaszcza te wspaniałe kobiety, kochające jednego mężczyznę. Obie były na swój sposób wyjątkowe i godne jego miłości. Miałam wrażenie, że dopełniały się idealnie, zapewniając poecie wszystko, czego potrzebował. Delfina była muzą, kochanką i niespełnioną miłością, a Eliza dbała o to, by miał przytulny dom, czystą bieliznę i dobre jedzenie oraz dziedziców nazwiska i majątku. A że przy okazji cierpiały? No cóż, w końcu obiekt ich uczuć był wielkim romantykiem, godnym przedstawicielem swego pokolenia.

Ary Scheffer

Zygmunt Krasiński

Jestem zauroczona twórczością Ewy Stachniak. Używa pięknego, wystylizowanego języka, który jest bardzo obrazowy, a jednocześnie łatwy w odbiorze dla każdego czytelnika. Podkreślić należy również jej wprost niezwykłą dbałość o szczegóły czysto historyczne, a także te dotyczące ówczesnej mody, zachowań, zwyczajów. Dowiedziałam się nawet, jakiej marki papierosy paliła Delfina Potocka.

Moim zdaniem „Dysonans” jest powieścią najwyższej klasy. Wywarł na mnie tak wielkie wrażenie, że natychmiast sięgnęłam po „Ogród Afrodyty”. Utwierdziłam się jedynie w mojej bardzo pozytywnej opinii. Autorka ma prawdziwy dar do pisania o niezwykłych kobietach i czuje się od razu jej wielkie zaangażowanie w pracę nad książką. Niedługo ukaże się jej kolejna powieść, tym razem o Katarzynie Wielkiej. Wyczekuję jej niecierpliwie.

Warto sięgnąć po „Dysonans”, aby przenieść się w świat wielkich namiętności i romantycznej miłości, ale nie cukierkowo-lukrowany, tylko po prostu prawdziwy.